Bünyesinde 3 bine yakın endemik bitki türü barındıran Türkiye, bereketli topraklarıyla tüm dünyanın dikkatini üzerine çekiyor. Toplam 11 bin farklı bitki türüne ev sahipliği yapan ülkemiz, gıda ve ilaç sektörü başta olmak üzere birçok ticari alana doğal hammadde sağlayıcısı konumunda bulunuyor. Memleketimizde bitki çeşitliliğin fazla olmasının temel sebebi, aynı anda farklı iklim kuşaklarını barındıran konumu ve coğrafi özellikleri olarak gösteriliyor.
Endemik Kavramının Kökeni
Latin dilindeki ‘’endemos’’ kelimesinden türetilen endemik (indigenous) sözcüğü herhangi bir unsuru tanımlarken ‘’yerli’’ anlamına karşılık geliyor. Sadece sınırları belirlenmiş bir bölgede yaşamını sürdüren ve gezegenin başka hiçbir bölgesinde doğal biçimde hayatına devam etme imkânı bulunmayan canlı türlerini ifade etmek adına faydalanılan endemik kelimesi, bitkilerin yani sıra hayvanlar için de kullanılıyor. Bir türün endemik olmasında bulunduğu bölgenin ekolojik şartları büyük önem taşıyor.
Türkiye’deki Bitki Çeşitliliğinin Avrupa Ülkelerine Oranı
Türkiye’deki bitki çeşitliliğinin ne kadar fazla olduğunu bir örnek ile açıklamak gerekirse İtalya Cumhuriyeti’nde 5 bin 600, Helen Cumhuriyeti’nde (Yunanistan) ve İspanya Krallığı’nda yaklaşık 5’er bin, Fransa Cumhuriyeti’nde 4 bin 500, Bulgaristan Cumhuriyeti’nde 3 bin 650 bitki türü bulunurken, ülkemizin sınırları içerisinde 11 bin adet bitki türünün bulunduğunu söyleyebiliriz. Söz konusu endemik bitki türleri olduğunda ise ülkemizi bir Avrupa ülkesi ile kıyaslamak yerine tüm ana karayla mukayese etmek gerekiyor. Çünkü, Avrupa’daki tüm ülkelerde bulunan endemik bitki türü sayısı 2 bin 750 iken, memleketimizin tek başına ev sahipliği yaptığı endemik bitki türü sayısı 3 bin olarak karşımıza çıkıyor.
Türkiye İçerisindeki Endemik Bitki Türlerinin Yayılışı
Endemik bitki türlerine ülkemizin yedi bölgesinde de rastlanıyor. Fakat Akdeniz Bölgesi, Doğu Anadolu Bölgesi, İç Anadolu Bölgesi ve Karadeniz Bölgesi memleketimizin diğer üç bölgesi olan Güneydoğu, Marmara ve Ege bölgelerine nazaran endemik bitki türleri bakımından daha zengin bir flora barındırıyor. Endemik bitki türlerini konuk etme konusunda Antalya zirveyi kimseye bırakmıyor ve onu sırasıyla Mersin, Konya, Sivas ve Muğla şehirleri takip ediyor. Türkiye’de endemik bitki türü sayısının en az olduğu kent Bartın olurken, bu şehrin peşi sıra Yalova, Edirne, Düzce ve Zonguldak geliyor.
Dünyaca Tanınan Endemik Bitki Türlerimiz
Gezegenimizde eşine az rastlanır bir biyolojik çeşitliliğe sahip olan Türkiye, sınırları içerisinde yetişen bazı nadide bitki türleri sebebiyle botanik camiasının odak noktası haline gelebiliyor. Benzeri pek bulunmayan nadir bitki türleri, yaşadıkları bölge ve isimlerine göre aşağıdaki şekilde sıralanıyor:
Kütahya, Afyon, Isparta, Konya - Kasnak Meşesi
Muğla (Özellikle Fethiye yöreleri) - Sığla Ağacı
Yozgat, Kastamonu ve bazı Doğu Anadolu Bölgesi şehirleri - İspir Meşesi
Datça - Datça Hurması
Kaz Dağları - Kazdağı Göknarı (Köknar)
Hakkâri ve Van - Ters Lale
Antalya - Antalya Çiğdemi
Karadeniz Bölgesi - Kral Eğretisi
Manisa - Çeşitli Zambak Türleri
Ayvalık - Ayvalık Çemeni (2019 senesinde keşfedilen ve literatüre kaydedilen bu tür Türkiye’nin an itibariyle en güncel endemik türü olma özelliğini taşıyor.)
Endemik Bitkilerin Korunmasına İlişkin Alınan Önlemler
Çevre Kanunu kapsamında koruma altına alınan endemik bitki türlerinin korunması için nesli tükenme tehlikesi veya tehdidi altında olan Likya orkidesi, ters lale ve Kazdağı kardeleni gibi türleri koparanlara ya da yurt dışına kaçak biçimde çıkaranlara 60 bin 163 Türk Lirası idari para cezası uygulanıyor.