Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı’nda bulunan Kraliyet Botanik Bahçeleri (Royal Botanic Garden- KEW) ile İsveç Krallığı’nda yer alan Stockholm Üniversitesi’nin ortaklaşa olarak yürüttüğü bilimsel araştırmalar neticesinde dünya üzerinde son 250 senede 600’e yakın (tüm otoritelerin kabul ettiği net rakam 571) bitki türünün neslinin tükendiği tespit ediliyor. En fazla bitki türünün yok olduğu alanların tropikal ormanlar olduğu görülürken keşifler esnasında neslinin tükendiği zannedilen bazı bitki türlerine rastlanması sevindirici bir gelişme olarak ele alınıyor.
Bitki Türleri Niçin Yok Oluyor?
Birleşmiş Milletler’in (United Nations) yayımladığı rapora göre bitki türlerinin yok olmasındaki başlıca sebep ticari amaçlarla yağ üretimi için sömürülmeleri olarak karşımıza çıkıyor. İklim değişikliği ve çevre kirliliği de bitki türlerinin neslinin tükenmesinde etkili olurken küresel ısınma problemi de ciddi bir faktör olarak gösteriliyor.
Yaşam ortamı kaybı : Habitat olarak da bilinen yaşam ortamının değiştirilmesi ve yok edilmesi bitkilerinin neslinin tükenmesi hususunda majör bir değişken olarak değerlendiriliyor.
İklim değişimi : Bitki türlerinin üreme döngüleri, çiçeklenme vakitleri ve tohum randımanı ile doğrudan ilişkisi bulunan iklim koşullarının değişikliğe uğraması bitkilerin dünyadaki yaşamının son bulmasına sebep olabiliyor.
Doğal afetler : Özellikle felaket olarak nitelenebilecek, büyük çaptaki seller, kuraklıklar ve yangınlar birçok bitki türünün yok olmasına neden olduğu kaydediliyor.
Bitki hastalıkları ve zararlı canlılar : Bilhassa yabancı türdeki canlıların bitkilerle tanışmasıyla yayılan bitki hastalıklarının çoğalması ve doğal dengenin bozulmasından mütevellit çokça bitki türünün tarih sahnesinden ayrıldığı görülüyor. Özellikle yerel ve endemik bitki türlerinin bitki hastalıklarından ve zararlı canlılardan fazlaca etkilendiği kaydediliyor.
Aşırı avlama : Kozmetik sektörüne ve tıp alanında yağları kullanılan bitkilerin ve yiyecek-içecek endüstrisinde baharat olarak faydalanılan bitki türlerinin aşırı tüketimi avlama olarak tanımlanıyor. Bitki popülasyonun azalmasına sebebiyet veren bu tip faaliyetler uzun vadede bitkilerin neslinin tükenmesine neden oluyor.
Beşerî Faaliyetler : Ziraat, madencilik, orman sanayi, turizm ve inşaat gibi faaliyetlerinin bitki türlerinin ortadan kalkmasına yol açtığı görülüyor. Son zamanlarda teknolojinin gelişmesiyle beraber doğa en az miktarda zarar verecek biçimde tasarlanması gündemde olan bu tip faaliyetlerin geçmişte naturel yaşama çok büyük hasar verdiği gözüküyor.
Gezegenimizde Örneğine Rastlanamayan Başlıca Bitkiler Hangileridir?
Şili sandal ağacı (Santalum albüm), yaşamının çok büyük bir kısmını yerin altında sürdüren Thismia bitkisi, Kutsal Helena Zeytin Ağacı, Glossopteris en çok bilinen nesli yok olan bitki türleri arasında yer alıyor.
Şili Sandal Ağacı : Şili Cumhuriyeti sahillerine has bir bitki türü olan Şili sandal ağacı tarihte en son 1908 senesinde görüntüleniyor. Juan Fernandez Adaları’na özgü endemik bir bitki türü olan Şili sandal ağacının tükenme sebebi ise ticari maksatla kullanılması olarak gösteriliyor. Çoğunlukla yağı tüketimi için faydalanılan bitki maalesef dünyaya tutunmayı başaramıyor. Bugün Şili sandal ağacı nesli tükenen bitkiler arasında en popüler tür olarak biliniyor.
Thismia bitkisi : Bilim insanları tarafından ‘‘peri fenerleri’’ olarak da adlandırılan Thismia bitkisi hayatının çok uzun bir bölümünü toprağın altında geçirmesiyle tanınıyor. Malezya’daki yağmur ormanlarına has bir endemik bir bitki türü olduğu kaydedilen Thismia bitkisinin yer yüzüne çok kısa süreliğine çıkması onu geçmişte gözlemleyen kişi sayısının az olmasına sebep oluyor. Taksonomist Mat Yunoh Siti-Munirah’in üzerine ciddi anlamlar çalışmalar yaptığı Thismia bitkisinin yaban domuzu istilasından ötürü neslinin tükendiği tahmin ediliyor.
Glossopteris : Ana yurdu Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı ve İrlanda Cumhuriyeti olan Glossopteris insan dilini andıran yapraklarıyla diğer bitki türlerinden ayrışıyor. Kalıntılarına Antarktika kıtası, Güney Amerika bölgesi ve Madagaskar Adası’nda rastlanan Glossopteris bitkisinin 400 sene evvel neslinin tükendiği tahmin ediliyor.