Kuşkonmaz; kapalı tohumlular (Magnoliopsida) şubesinin, tek çenekliler (Liliopsida) sınıfının, kuşkonmaz (Asparagales) takımının, kuşkonmazgiller ailesinde yer alıyor. Botanik literatüründeki ismi Asparagus officinalis olan kuşkonmaz bitkisinin ana yurdunun Ön Asya coğrafi bölgesi olduğu birçok araştırıcı tarafından kabul ediliyor. Nitekim memleketimizin çok geniş bir kısmında kuşkonmaz bitkisinin yabani formlarına büyük ölçüde rastlamak mümkün. Kuşkonmaz bitkisinin Ön Asya ve Avrupa topraklarında 100’e yakın yabani kuşkonmaz barındığı uzmanlarca kaydediliyor. Ülkemizin Batı Anadolu bölgesinin kuşkonmaz bitkisinin tarih sahnesine adım attığı mevki olarak gösterilmesine karşın 1960’li yıllarda başlayan kültür kuşkonmazı üretiminin maalesef yeterince yaygınlaşmadığı görülüyor. Kuşkonmaz bitkisinin ticari amaçlı yetiştirilmesi alanında Çin Halk Cumhuriyeti açık ara üstünlüğü ile dikkat çekiyor. En yakın rakibi Peru ile arasında büyük bir fark bulunan Çin Halk Cumhuriyeti, kuşkonmaz tüketiminde de lider konumunda bulunuyor, hatta dünya kuşkonmaz ihracatı alanında zirvede yer alan Peru’dan taze kuşkonmaz ithal ediyor.
Türkiye’deki kimi firmaların da Peru üzerinden kuşkonmaz ithalatı gerçekleştirdiği biliniyor. Kuşkonmaz bitkisinin gıda olarak tüketildiğine dair 2.000 yıl öncesine ait bir yer mozaiği, İtalya’nın başkenti Roma’da bulunan Vatikan Müzesi’nde sergileniyor. İlginç olan noktalardan biri ise bu eski tasvirdeki kuşkonmaz sunumu günümüzdeki tüketime hazır kuşkonmaz servisine birebir benziyor. Kuşkonmaz bitkisinin ticari yaşam süresi 10 ila 12 yıl arasında değişiyor. Esasen yeşil ve mor renk olmak üzere iki cinse sahip olan kuşkonmaz bitkisi özel yetiştirme teknikleri yardımıyla beyaz renkte de üretilebiliyor. Bu özel üretim metodunda yeşil veyahut mor kuşkonmazların toprağın altında yer alan sürgünleri ışık görmeden hasat ediliyor ve ortaya beyaz kuşkonmaz çıkıyor. Mor kuşkonmazlar diğer kuşkonmaz cinslerine nazaran daha fazla şeker içerdiğinden çiğ şekilde tüketilmeye daha uygun olmakla beraber kısa süre pişiriliyorlar. Estetik görünümüyle yemek sunumlarının en ünlü eşlikçilerinden olan beyaz kuşkonmazlar ise Fransa başta olmak üzere Avrupa anakarasında yaygın şekilde tüketiliyor. Yeni ortamlara adapte olma kapasitesi yüksek olan kuşkonmazların ülkemizde ilk kez Manisa yöresinde yetiştirildiği düşünülüyor. Günümüzde ise Türkiye’nin en geniş çaplı kuşkonmaz üretimi Eskişehir’e bağlı Sarıcakaya bölgesindeki tarlalarda yapılıyor.
Kuşkonmaz Bitkisi Hakkında Çeşitli Bilgiler
Kuşkonmazlar genel olarak her iklim şartına uyum sağlayabiliyor, yine de maksimum verime ulaşmak adına ılıman veya sıcak iklimlerde kuşkonmaz yetiştirilmesi tavsiye ediliyor.
Kolay havalanabilme özelliğine sahip kumlu topraklar süratli şekilde ısınmalarıyla kuşkonmaz sürgünlerinin sağlıklı şekilde büyümesini teşvik ediyor.
Yüksek nem oranına sahip topraklarda yetişmekten keyif alan kuşkonmazlar eğer haddinden fazla nem ile karşı karşıya kalırlar ise sürgünleri çürüyebiliyor. Kuşkonmazların yumuşak ve nemli topraklarda yetişmesi, sürgünlerinin toprak yüzeyine çıkışını kolaylaştırıyor ve sürgünlerinin gevrek bir yapıya sahip olmasını sağlıyor.
Taylan’da organik kuşkonmaz imalatı hususunda gerçekleştirilen bir araştırmada deniz yosunu ve çiftlik gübresi karışımının, verimi büyük ölçüde yükselttiği tespit ediliyor. Lakin randıman artışının bir yaşlı **plantasyonlardan ziyade, üçüncü yaşını doldurmuş plantasyonlarda görülmeye başladığı belirtiliyor.
Kuşkonmaz yetiştiriciliğinde en önemli husus sabır olarak gösteriliyor, çünkü ilk üç yıl kuşkonmaz bitkisi maalesef verim sağlayamıyor. Bununla birlikte ilk sene kuşkonmaz bitkisinin bakımına dair gerçekleştirilen faaliyetler, gelecekte bitkinin yaşam süresi ve verimi konusunda belirleyici oluyor.
Kuşkonmazlar bünyesinde barındırdığı A, B1, B2, B12, C, K vitaminleriyle dikkat çekiyor. Yine kuşkonmazın içinde bulunan Asparajin sayesinde ileri yaşlardaki insanların hücrelerinin onarımına katkıda bulunuyor.
Lityum içeren idrar söktürücü ilaçlar alan hastaların kuşkonmaz tüketmesi bedende lityum depolanmasına sebep olabileceğinden ciddi riskler taşıyor. Yine bünyesinde K vitamini barındıran kuşkonmaz bitkisi, kan sulandırıcı etkiye sahip ilaçlarla etkileşime girip sağlık noktasında sıkıntılara yol açabiliyor.
**Asparajin: Protein yapımında kullanılan aminoasit çeşitlerinden birisi.
**Plantasyon: Kahve, kakao, kauçuk, şekerkamışı gibi, sanayide kullanılan kimi bitkilerin geniş ölçüde yetiştirildiği tarımsal işletme.