Kahve çiçeğinin tarihçesi nedir?
12. yüzyıl coğrafyasına bir dönüş yapalım. Eski tarihçilerin “Mutlu Arabistan” adını verdiği Yemen’de, kahve çiçeğinin ilk yetiştirme izlerine rastlanmıştır. Coffea Arabica yani Yemen topraklarından gelen kahve çiçeği, şu an tüm dünyada üretilen kahve çeşitlerinin %60’ını oluşturur.
Her ne kadar ana vatanı Etiyopya olsa da, şimdilerde orada kahve çiçeğinin miktarı azalmışken, bu iki ülkeden dünyaya yayılmış ve Anadolu topraklarına da girişi, 15-16. yy civarlarında olmuştur. Özellikle Osmanlı İmparatorluğu’nun kahveye olan düşkünlüğünü az çok biliyoruz, günümüzde dahi kahve içimine Osmanlı usulü getirilerek geleneksel tatlar yakalamak isteyen çok sayıda kahve çeşidinin olduğunu da.
Mitolojide kahve…
Kahve çiçeğinin ticari anlamda kullanılması elbette ki yakın çağa aittir. Binlerce yıl öncesinde de günümüzdeki ile aynı tüketime sahip olmasa da kahvenin mitolojideki keşfi biraz eğlenceli bir buluşla olmuş.
Etiyopya mitolojisine göre bir çoban, sürüsünden ayrı düşen bir keçinin oynayıp zıplamaya ve çok uzun süre uyanık kalmaya başladığını fark etmiş. Onu izlediğinde, keçinin bir çalının meyvesini yediğini görmüş ve kaynağının bu meyveler olduğunu anlamış. Çoban meyveleri toplayarak halkına götürmüş ve o günden sonra kahve meyveleri özellikle dini törenlerinde kullanılmış. Uzun süre uyanık ve enerjik kalmak isteyen halk, kahve tüketimine bu şekilde başlamış.
Kahve çiçeği nerelerde yetişir?
İlk bulunuşunun ve yayılışının ardından kahve çiçeği neredeyse her ülkeye ulaşmış ve uygun topraklarda yetiştirilmeye başlanmıştır. Günümüzde Çin, Afrika, Latin Amerika, Karayipler ve Pasifik’te de kahve çiçeğinin farklı tiplerde yetiştirildiğini ve bunun sonucunda da hem kokusu hem tadıyla bizleri büyüleyen filtre kahve çeşitleriyle buluştuğumuzu söylersek yanlış sayılmayız. Coffea Arabica’nın bilinen 30’dan fazla mutasyona uğramış farklı ağaç çeşidi vardır ve iyi bir çekirdeğin hangi türe ait olduğunu belirlemek yalnızca uzmanların gözüyle mümkün olur.
Kahve çiçeği hangi tip iklimde yetişir?
Evde kahve yetiştirmek ya da saksıda kahve çiçeği büyütmek bir yana, kahve çiçeği için asıl uygun ortam elbette ki tropikal iklim kuşağıdır. Tarihte, uygun koşullar sağlanamadığı için kendi kahve çeşidini üretemeyen ülkeler örnek niteliğindedir; ancak bunlar, evimizde ya da ofislerimizde masamızın gözde bitkisi olacak kahve çiçeğini yetiştirmek isteyen bizleri endişelendirmemelidir çünkü bakımı pekâlâ kolaylıkla yapılabilir. Ve hatta, çiçek açtırabilmek de mümkündür!
Kahve çiçeği nasıl çiçek açar?
Bahçe Market’in bin bir çeşit, her biri birbirinden güzel bitkilerinin arasından kahve çiçeğini seçtiniz ve artık birlikte, evinizdesiniz. İlk ve en büyük adım, sabırdır. Kahve çiçeğini çiçek açtırabilmek için 3 ila 5 yıl arasında beklemek gerekiyor. Doğal ortamlarında da aynı durumla karşılaşıyor üreticiler, sabır en başta geliyor.
Kahve çiçeği bakımı nasıl olmalıdır?
Çiçeğin doğal olarak yetiştiği bölgelerin tropikal iklim kuşağında olduğundan bahsetmiştik. Bu durumu göz önüne alarak, ister bahçede ister evinizde, saksısında yetişsin kahve çiçeğinin konumu daima güneşli ya da yarı güneşli yerlerde olmalıdır. 14 °C ila 28 °C ideal sıcaklığıdır. Altına düşüldüğünde veya üstüne çıkıldığında yapraklarda sararmalar ve büzüşüp dökülmeler görülür.
Saksıda kahve çiçeği boy olarak 25 – 30 cm civarlarında olur. Bu nedenle budamaya uygundur. Fazlaca uzayan ve şekil bozukluğu göstermeye başlayan çiçek dalları özel budama makası ile budanarak hem sağlığı hem de görünümü korunur.
Kahve çiçeğinin sulanması, dikkatlice yapılmalıdır. Eğer ki meyve vermiş ise su asla meyvelere veya çiçek açmış ise çiçeklere değmemelidir. Köklerine doğru sulanmalıdır.
Sulama konusunda bir diğer dikkat edilmesi gereken konu ise miktarıdır. Köklere yapılan sulama sırasında toprak asla suya boğulmamalıdır. Aksi taktirde kökleri çürür ve bu aşamada kahve çiçeğinin kurtarılması epey zor olabilmektedir. Bu nedenle, sulama kabınızın özel bir forma sahip olması işinizi kolaylaştırabilir. Bahçe Market sulama kabı tam olarak bu amaca hizmet etmektedir.
Sıcak mevsimlerde haftada iki kez, sonbahar sonundan kış sonuna dek ise haftada bir kez sulama yapılmalıdır.
Kahve çiçeğinin gübrelenmesi gerekir mi?
Her bitkide olduğu gibi, ister saksıda ister dışarıda olsun; kahve çiçeği de maksimum verim sağlaması için gübre desteği istemektedir.
Dilerseniz, Bahçe Market kuru ve ıslak bitki besinleri kategorilerine göz atarak çiçeğiniz için en uygun bitki besinini seçebilir ve büyüme döneminde, düzenli olarak takviye yaparak herdemyeşil kahve çiçeğinin serpilmesine yardımcı olabilirsiniz.
40 yıllık hatır diye boşuna denmemiştir…
Kahve çiçeğinin sevgiye, çiçek açması ve meyve vermesi için sabra ihtiyacı olduğu doğrudur. İlk meyvelerini verdikten sonra ise 40 yıl boyunca bembeyaz güzel çiçeklerini sunmaya devam eder.
Bu nedenle kahve çiçeği muhteşem bir hediye seçeneğidir. Evet, sevdikleriniz ile bir fincan kahve içmek özel bir hatıradır ancak onlara bir kahve çiçeği hediye ettiğinizde taşıdığı anlamı bambaşka olur! Her baktığında sizi hatırlayarak yıllar boyunca evini ve bahçesini süsler.
(Kaynak: World Agroforestry, Bitki Mitosları, D. Gezgin, Sel Yayıncılık, 2007.)